Türkiye'de Devlet Yönetiminde Domain Driven Design (DDD) Uygulaması: Stratejik ve Taktiksel Yaklaşımlar

1. Domain Tanımlaması ve Sınırlarının Belirlenmesi:

• Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu:
  • Ülke genelindeki büyük domainler (ekonomi, sağlık, eğitim vb.) Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından tanımlanabilir.
  • Her domain, belirli bir bakanlık veya ajans tarafından yönetilebilir. Bu domainlerin sınırları ve sorumlulukları net bir şekilde belirlenmelidir.

2. Domain Uzmanları (Domain Experts):

• Bakanlar ve Bürokratlar:
  • Her domain için uzmanlar atanabilir. Örneğin, Sağlık Bakanlığı'nda sağlık politikaları konusunda uzman kişiler domain uzmanları olarak görev alabilir.
  • Bu uzmanlar, domain bilgilerini ve ihtiyaçlarını en iyi bilen kişiler olarak kabul edilmelidir ve karar alma süreçlerinde aktif rol oynamalıdırlar.

3. Bounded Context'ler ve Ekipler:

• Belediye Başkanları ve Yerel Yönetimler:
  • Her belediye veya yerel yönetim bir bounded context olarak değerlendirilebilir.
  • Yerel yönetimler, kendi bölgelerinin özel ihtiyaçlarına ve sorunlarına odaklanarak çalışmalıdır. Bu, daha verimli ve hedefe yönelik çözümler üretmelerini sağlar.

4. Event Storming ve Ubiquitous Language:

• İletişim ve Koordinasyon:
  • Tüm yönetim birimleri arasında ortak bir dil (ubiquitous language) oluşturulmalıdır. Bu, farklı domainler arasında etkin iletişimi ve işbirliğini artırır.
  • Event storming gibi tekniklerle, olay bazlı analizler yapılarak mevcut durum ve ihtiyaçlar daha iyi anlaşılabilir.

5. Mikroservis Mimarisine Geçiş:

• Yönetim Sistemleri:
  • Yönetim birimlerinin kullandığı bilişim sistemleri mikroservis mimarisiyle yapılandırılabilir. Bu, her domainin kendi ihtiyaçlarına uygun çözümler geliştirmesini ve entegrasyonu kolaylaştırır.
  • Her bakanlık veya yerel yönetim, kendi mikroservislerini geliştirebilir ve gerektiğinde diğer domainlerle entegre edebilir.

6. Stratejik Tasarım ve Sürekli İyileştirme:

• Politika ve Strateji Geliştirme:
  • Her domain için uzun vadeli stratejik planlar yapılabilir. Bu planlar, domainin gelişim hedeflerini ve yol haritasını içermelidir.
  • Sürekli iyileştirme süreçleriyle, domainler düzenli olarak gözden geçirilmeli ve ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenmelidir.

Uygulama Örnekleri

1. Ekonomi Domaini:

   • Hazine ve Maliye Bakanlığı, ekonomi domainini yönetir. Ekonomi politikaları, vergi düzenlemeleri, bütçe planlaması gibi konular bu domainin sınırları içinde yer alır.

2. Sağlık Domaini:

   • Sağlık Bakanlığı, sağlık domainini yönetir. Hastane yönetimi, halk sağlığı politikaları, ilaç düzenlemeleri gibi konular bu domainin sınırları içinde yer alır.

3. Eğitim Domaini:

   • Milli Eğitim Bakanlığı, eğitim domainini yönetir. Okul müfredatları, öğretmen eğitimleri, üniversite düzenlemeleri gibi konular bu domainin sınırları içinde yer alır.

Sonuç

Domain Driven Design, Türkiye'nin yönetiminde daha organize, hedefe yönelik ve verimli bir yapı oluşturmak için kullanılabilir. Bu metodoloji, farklı yönetim birimlerinin kendi domainlerinde uzmanlaşmasını, net sorumluluklar ve sınırlar belirlemesini ve etkin bir iletişim ve koordinasyon kurmasını sağlar.

7. Organizasyonel Değişim ve Eğitim:

• Eğitim ve Farkındalık:
  • Tüm yöneticiler ve personel, DDD prensipleri konusunda eğitilmelidir. Bu eğitimler, DDD'nin temel kavramlarını ve uygulamalarını anlamalarını sağlar.
  • Farkındalık kampanyalarıyla, DDD'nin faydaları ve uygulanma biçimleri hakkında bilgilendirme yapılmalıdır.

8. Veri Yönetimi ve Paylaşımı:

• Merkezi ve Dağıtık Veri Yapıları:
  • Her domain, kendi verilerini yönetirken merkezi bir veri paylaşım altyapısı kullanılabilir. Bu, veri entegrasyonunu ve ortak projeleri kolaylaştırır.
  • Veri paylaşımı ve entegrasyonu için API'ler ve ortak protokoller kullanılabilir.

9. Teknoloji ve Dijital Dönüşüm:

• Dijital Platformlar ve Araçlar:
  • Her domain için özel dijital platformlar ve araçlar geliştirilebilir. Bu platformlar, domainin ihtiyaçlarına yönelik özel çözümler sunar.
  • Dijital dönüşüm projeleri, DDD prensiplerine uygun olarak planlanmalı ve uygulanmalıdır.

10. Geribildirim Mekanizmaları:

• Sürekli Gelişim:
  • Her domain, vatandaşlardan ve ilgili paydaşlardan düzenli olarak geribildirim almalıdır. Bu geribildirimler, hizmetlerin ve politikaların sürekli iyileştirilmesi için kullanılmalıdır.
  • Geribildirim mekanizmaları, hızlı ve etkili bir şekilde yanıt vermeyi sağlayacak şekilde yapılandırılmalıdır.

11. Stratejik Ortaklıklar ve İşbirlikleri:

• Kamu-Özel Ortaklıkları:
  • Özel sektörle stratejik ortaklıklar kurulabilir. Bu ortaklıklar, teknolojik yeniliklerin ve kaynakların etkin kullanımını sağlar.
  • Ortak projeler ve işbirlikleri, her domainin hedeflerine ulaşmasında önemli rol oynar.

12. Etkin Yönetim ve Karar Alma:

• Veri Odaklı Karar Alma:
  • Karar alma süreçleri, veriye dayalı olarak yapılmalıdır. Her domain, kendi verilerini analiz ederek en doğru kararları alabilir.
  • Veri analitiği ve yapay zeka, karar alma süreçlerini desteklemede kullanılabilir.

Özet ve Sonuç

Domain Driven Design, Türkiye'nin yönetiminde stratejik bir yaklaşım sunarak daha verimli, organize ve hedef odaklı bir yönetim yapısı oluşturmayı sağlar. DDD'nin temel prensipleri olan domain tanımlaması, bounded context'ler, domain uzmanları ve sürekli iyileştirme süreçleri, ülkenin karmaşık yönetim yapısında daha etkili ve verimli sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir.

Uygulama Adımları:

1. Domain Tanımlaması: Her bakanlık ve yerel yönetim biriminin domainleri net bir şekilde tanımlanmalı.
2. Eğitim ve Farkındalık: DDD prensipleri konusunda kapsamlı eğitimler verilmeli.
3. Veri Yönetimi: Merkezi ve dağıtık veri yapıları oluşturulmalı.
4. Dijital Dönüşüm: Dijital platformlar ve araçlar, DDD prensiplerine uygun olarak geliştirilmelidir.
5. Geribildirim: Vatandaşlardan ve paydaşlardan düzenli olarak geribildirim alınmalı ve değerlendirilmeli.

Bu adımlar, Türkiye'nin yönetiminde daha sistematik, etkili ve vatandaş odaklı bir yaklaşım geliştirmeye yardımcı olabilir.

Elbette, DDD'nin stratejik ve taktiksel unsurlarını, entity, value object, root entity, repository, service ve altıgen mimari kavramlarını Türkiye'nin devlet yönetimine uyarlayarak örnek bir senaryo oluşturalım.

Stratejik DDD

Stratejik DDD, domainlerin ve bounded context'lerin belirlenmesiyle ilgilidir. Türkiye'nin devlet yönetiminde çeşitli domainler olabilir:

1. Ekonomi Domaini
2. Sağlık Domaini
3. Eğitim Domaini
4. Ulaştırma Domaini
5. Yerel Yönetimler Domaini

Bu domainler, bakanlıklar ve diğer devlet kurumları tarafından yönetilir. Her domainin kendi bounded context'i vardır ve her bounded context kendi içinde bağımsız olarak yönetilir.

Örnek: Sağlık Domaini

Sağlık domaini Sağlık Bakanlığı tarafından yönetilir. Bu domain içinde çeşitli bounded context'ler bulunabilir:

• Hastane Yönetimi
• Halk Sağlığı
• Eczacılık ve İlaç Yönetimi

Taktiksel DDD

Taktiksel DDD, domainlerin iç yapısının detaylandırılması ve teknik bileşenlerin tanımlanmasıyla ilgilidir. Sağlık domaini örneği üzerinden devam edelim.

Entity

Entity, kimliği olan ve yaşam döngüsü boyunca değişebilen nesnelerdir.

• Hasta (Patient): Sağlık sisteminde takip edilen bireyler.
  • Özellikler: Kimlik numarası, isim, doğum tarihi, adres vb.

Value Object

Value Object, kimlik taşımayan ve değişmez özelliklere sahip nesnelerdir.

• Adres (Address): Hasta veya hastane adresi.
  • Özellikler: Sokak, şehir, posta kodu, ülke.

Root Entity (Aggregate Root)

Root Entity, aggregate'lerin giriş noktasıdır ve diğer entity'leri ve value object'leri içerir.

• Hastane (Hospital): Sağlık sisteminde bir sağlık hizmeti sunucusu.
  • Özellikler: Kimlik numarası, isim, adres, bölümler (departments).

Repository

Repository, entity'leri kalıcı depolama alanlarından (veritabanı gibi) almak ve saklamak için kullanılan arayüzlerdir.

• HastaRepository (PatientRepository): Hasta entity'si için veri erişim katmanı.

Service

Service, iş mantığını içerir ve entity'lerin etkileşimini yönetir.

• HastaKabulServisi (PatientAdmissionService): Hastaların kabul işlemlerini yönetir.

Altıgen Mimari (Hexagonal Architecture)

Altıgen mimari, uygulamanın çekirdek iş mantığını dış dünyadan (kullanıcı arayüzü, veritabanı, üçüncü parti servisler) ayırmayı amaçlar. Bu yaklaşımda, uygulama mantığı (domain) iç ve dış adaptörler aracılığıyla iletişim kurar.

Uygulama Senaryosu: Sağlık Domaini İçin Altıgen Mimari

İç Adaptörler:

• HastaKabulServisi (PatientAdmissionService): Hastaların kabul işlemlerini yönetir.
• TedaviYönetimServisi (TreatmentManagementService): Tedavi süreçlerini yönetir.

Dış Adaptörler:

• Kullanıcı Arayüzü (User Interface): Hastane çalışanlarının hastaları sisteme kaydettiği ve yönetim yaptığı arayüz.
• Veritabanı (Database): Hasta ve tedavi bilgilerini saklamak için kullanılan veri deposu.
• E-Devlet Entegrasyonu (e-Government Integration): Hasta bilgilerinin merkezi sistemlere bildirilmesi ve entegrasyonu.

Örnek Senaryo: Hasta Kabul Süreci

1. HastaKabulServisi (PatientAdmissionService):

   • Hasta kabul talebi alır.
   • Yeni bir hasta entity'si oluşturur.
   • Hasta bilgilerini doğrular ve gerekirse günceller.
   • HastaRepository kullanarak hasta bilgilerini veritabanına kaydeder.

2. Hasta Repository:

   • Veritabanından hasta bilgilerini alır ve saklar.

3. TedaviYönetimServisi (TreatmentManagementService):

   • Hasta kabul edildikten sonra tedavi planı oluşturur.
   • Tedavi süreçlerini yönetir ve takip eder.

4. Kullanıcı Arayüzü (User Interface):

   • Hastane personelinin hasta kabul işlemlerini gerçekleştirdiği web veya mobil arayüz.

5. E-Devlet Entegrasyonu (e-Government Integration):

   • Hasta kabul bilgilerini merkezi sağlık sistemine iletir.

Özet

Bu senaryoda DDD'nin stratejik ve taktiksel unsurları, entity, value object, root entity, repository, service ve altıgen mimari kavramları Türkiye'nin devlet yönetimine uyarlanarak kullanılmıştır. Bu yaklaşım, domainlerin daha etkin yönetilmesini, iş süreçlerinin iyileştirilmesini ve veri yönetiminin daha etkin yapılmasını sağlar.

Elbette, devlet yönetimini DDD ve altıgen mimari kavramlarıyla bir araya getirirken daha soyut bir yaklaşım kullanabiliriz. Kanunları ortak dil (ubiquitous language) gibi düşünerek, devlet hiyerarşisi ve yönetim süreçlerini nasıl organize edebileceğimizi inceleyelim.

Stratejik DDD

Domain Tanımlaması:

• Yasama Domaini: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından yönetilen, kanun yapma ve denetim süreçlerini içeren domain.
  • Kanun Yapma: Yeni kanunların oluşturulması ve yasalaşma süreci.
  • Denetim: Hükümetin ve kamu kurumlarının faaliyetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi.

Bounded Context'ler:

• Kanun Yapma Context'i: Kanun tekliflerinin hazırlanması, görüşülmesi ve kabul edilmesi.
• Denetim Context'i: Kamu kurumlarının denetlenmesi ve raporlanması.

Taktiksel DDD

Entity ve Value Object Kavramları:

• Kanun (Law): Yasama sürecinde oluşturulan ve kabul edilen hukuki metinler.
  • Özellikler: Kanun numarası, başlık, içerik, yürürlük tarihi.
• Yönetmelik (Regulation): Kanunların uygulanmasını düzenleyen ikincil mevzuat.
  • Özellikler: Yönetmelik numarası, başlık, içerik, yürürlük tarihi.

Root Entity (Aggregate Root):

• Meclis Oturumu (Parliament Session): Kanunların görüşüldüğü ve karara bağlandığı oturumlar.
  • Özellikler: Oturum numarası, tarih, gündem, görüşülen kanunlar.

Repository ve Service Kavramları:

• Kanun Repository (Law Repository): Kanun metinlerinin depolandığı ve yönetildiği veri kaynağı.
  • Fonksiyonlar: Kanun ekleme, güncelleme, silme, sorgulama.
• Kanun Hazırlama Servisi (Law Drafting Service): Kanun tekliflerinin hazırlanması ve meclise sunulması.
  • Fonksiyonlar: Taslak oluşturma, taslak inceleme, komisyon onayı.

Altıgen Mimari (Hexagonal Architecture)

İç Adaptörler:

• Kanun Hazırlama Servisi (Law Drafting Service): Kanun tekliflerinin hazırlanması ve meclise sunulması.
• Denetim Servisi (Oversight Service): Kamu kurumlarının faaliyetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi.

Dış Adaptörler:

• Meclis Üyeleri (Parliament Members): Kanun tekliflerini hazırlayan ve oylayan milletvekilleri.
• Kamuoyu ve Basın (Public and Media): Kanun yapım sürecini izleyen ve raporlayan dış paydaşlar.

Örnek Senaryo: Kanun Hazırlama ve Onay Süreci

1. Kanun Hazırlama (Law Drafting):

   • Milletvekilleri veya komisyonlar tarafından yeni kanun teklifi hazırlanır.
   • Taslak metin oluşturulur ve ilgili komisyona sunulur.
   • Komisyon, taslağı inceleyerek gerekli düzenlemeleri yapar.

2. Kanun Görüşme (Law Discussion):

   • Meclis oturumunda kanun teklifi gündeme alınır.
   • Milletvekilleri, kanun teklifini tartışır ve önerilerde bulunur.

3. Kanun Onaylama (Law Approval):

   • Kanun teklifi mecliste oylamaya sunulur.
   • Kabul edilen kanun, Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere gönderilir.

4. Kanun Yürürlüğe Girme (Law Enactment):

   • Yayımlanan kanun, belirtilen tarihte yürürlüğe girer.
   • Uygulama sürecinde, ilgili yönetmelikler hazırlanır ve yayımlanır.

Hiyerarşi ve Yönetim

Hiyerarşik Yapı:

• Cumhurbaşkanı: Devletin başı olarak en üst düzeyde yer alır.
• Bakanlar Kurulu: Farklı domainlerin yönetiminden sorumlu bakanlar.
• Bürokratlar: Bakanlıkların ve diğer kamu kurumlarının yönetiminde görev alan üst düzey memurlar.
• Belediye Başkanları: Yerel yönetimlerin başında yer alır.

Stratejik ve Taktiksel İşbirliği

1. Ubiquitous Language (Ortak Dil):

   • Kanun ve yönetmelikler, tüm yöneticiler ve halk tarafından anlaşılabilir bir dilde yazılmalıdır. Bu, iletişimi kolaylaştırır ve yanlış anlamaları önler.
   • Her domain kendi terminolojisini kullanırken, ortak terimler ve kavramlar belirlenerek tüm devlet yapısında tutarlılık sağlanır.

2. Event Storming:

   • Kanun yapım sürecinde, tüm paydaşlar (milletvekilleri, bakanlar, bürokratlar) bir araya gelerek kanun taslaklarını ve olası senaryoları tartışır.
   • Bu süreçte ortaya çıkan olaylar ve sonuçlar, kanun metnine yansıtılır.

Örnek Senaryo: Sağlık Alanında Bir Kanun Hazırlanması

Domain: Sağlık Domaini Context: Halk Sağlığı Context'i

Kanun Hazırlama:

• Meclis Üyeleri: Sağlık Bakanlığı'nın önerisiyle, halk sağlığını iyileştirmeye yönelik yeni bir kanun teklifi hazırlar.
• Komisyon İncelemesi: Sağlık komisyonu, kanun taslağını inceleyerek gerekli düzenlemeleri yapar.

Kanun Görüşme ve Onaylama:

• Meclis Oturumu: Kanun teklifi meclis oturumunda tartışılır ve oylamaya sunulur.
• Oylama Sonucu: Kabul edilen kanun, Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere gönderilir.

Kanun Yürürlüğe Girme:

• Yönetmelik Hazırlama: Sağlık Bakanlığı, kanunun uygulanmasını sağlayacak yönetmelikleri hazırlar ve yayımlar.
• Uygulama İzleme: Kamu kurumları ve belediyeler, kanunun uygulanmasını izler ve raporlar.

Bu senaryo, devlet yönetiminde DDD ve altıgen mimari prensiplerinin nasıl kullanılabileceğini ve meclis, kanunlar, yönetmelikler ve hiyerarşi bağlamında nasıl organize edilebileceğini gösterir. Bu yaklaşım, devletin daha etkin ve verimli çalışmasını, kanun yapma sürecinin daha düzenli ve şeffaf olmasını sağlar.