Modern Yazılım Mimarisi: 50 Soru ve Cevap

1. Yazılım mimarisi nedir?

Yazılım mimarisi, bir yazılım sisteminin temel yapısını ve organizasyonunu tanımlayan yüksek seviyeli bir tasarım çerçevesidir. Bu, sistemin bileşenlerini, bu bileşenler arasındaki ilişkileri ve bunların dış ortamla nasıl etkileşime girdiğini içerir.

2. Monolitik mimari nedir?

Monolitik mimari, tüm uygulama bileşenlerinin tek bir kod tabanında ve tek bir dağıtım birimi olarak paketlendiği geleneksel bir yazılım tasarım yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda, uygulama tek bir büyük sistem olarak geliştirilir ve dağıtılır.

3. Mikroservis mimarisi nedir ve monolitik mimariden farkı nedir?

Mikroservis mimarisi, bir uygulamayı küçük, bağımsız ve loosely-coupled servisler koleksiyonu olarak yapılandıran bir yaklaşımdır. Her servis kendi iş mantığını içerir ve bağımsız olarak dağıtılabilir. Monolitik mimarinin aksine, mikroservisler ölçeklenebilirlik, esneklik ve bakım kolaylığı sağlar.

4. Servis Odaklı Mimari (SOA) nedir?

Servis Odaklı Mimari (SOA), uygulamaları birbirleriyle iletişim kurabilen ve belirli iş fonksiyonlarını yerine getiren bağımsız servisler olarak yapılandıran bir tasarım yaklaşımıdır. SOA, tekrar kullanılabilirlik, esneklik ve iş süreçlerinin daha iyi uyumunu teşvik eder.

5. Katmanlı mimari nedir ve yaygın katmanlar nelerdir?

Katmanlı mimari, bir uygulamayı farklı sorumluluk alanlarına sahip katmanlara bölen bir tasarım modelidir. Yaygın katmanlar şunları içerir:

• Sunum Katmanı (UI)
• İş Mantığı Katmanı
• Veri Erişim Katmanı
• Veritabanı Katmanı

6. Event-driven mimari nedir?

Event-driven mimari, sistemdeki olayların üretimi, algılanması, tüketimi ve bunlara tepki verilmesi etrafında tasarlanan bir yazılım mimarisi yaklaşımıdır. Bu mimari, loosely-coupled bileşenler arasında asenkron iletişimi teşvik eder.

7. Domain-Driven Design (DDD) nedir?

Domain-Driven Design, karmaşık yazılım projelerini geliştirmek için kullanılan bir yaklaşımdır. DDD, iş domainini merkeze alır ve yazılım tasarımını bu domain etrafında şekillendirir. Ubiquitous language, bounded contexts ve aggregates gibi kavramları içerir.

8. CQRS (Command Query Responsibility Segregation) nedir?

CQRS, bir uygulamanın veri okuma (queries) ve veri yazma (commands) operasyonlarını ayıran bir mimari prensiptir. Bu ayrım, her bir işlem türü için optimize edilmiş modeller kullanılmasına olanak tanır.

9. Hexagonal Architecture (Ports and Adapters) nedir?

Hexagonal Architecture, bir uygulamanın iç mantığını dış dünyadan izole etmeyi amaçlayan bir mimari stildir. Bu yaklaşım, uygulamanın çekirdeğini (domain logic) dış bağımlılıklardan korur ve test edilebilirliği artırır.

10. Clean Architecture nedir?

Clean Architecture, Robert C. Martin tarafından önerilen bir yazılım tasarım felsefesidir. Bu yaklaşım, bağımlılık yönünü dıştan içe doğru düzenleyerek, iş mantığını framework ve UI gibi dış katmanlardan izole etmeyi amaçlar.

11. Microservices vs. Miniservices: Farkları nelerdir?

Microservices ve miniservices arasındaki temel farklar şunlardır:

• Boyut: Miniservices genellikle microservices'ten daha büyüktür.
• Karmaşıklık: Miniservices, microservices kadar ayrıştırılmamıştır ve daha az operasyonel karmaşıklık sunar.
• Dağıtım: Miniservices genellikle gruplar halinde dağıtılırken, microservices tamamen bağımsız olarak dağıtılabilir.

12. API Gateway nedir ve neden kullanılır?

API Gateway, client'lar ile backend servisleri arasında bir ara katman görevi gören bir servistir. Şu amaçlarla kullanılır:

• İstek yönlendirme
• Kimlik doğrulama ve yetkilendirme
• Hız sınırlama
• Caching
• Protokol dönüşümü
• Monitoring ve logging

13. Circuit Breaker pattern nedir?

Circuit Breaker, dağıtık sistemlerde hata toleransını artırmak için kullanılan bir tasarım kalıbıdır. Bir servis başarısız olduğunda, circuit breaker devreyi "açar" ve alternatif bir yol veya varsayılan bir yanıt sağlar, böylece sistemin geri kalanının etkilenmesini önler.

14. Saga pattern nedir ve neden kullanılır?

Saga pattern, dağıtık sistemlerde uzun süreli işlemleri yönetmek için kullanılan bir tasarım kalıbıdır. Bir işlemi, her biri kendi yerel işlemini gerçekleştiren ve bir sonraki adımı tetikleyen veya başarısızlık durumunda telafi edici bir eylem gerçekleştiren bir dizi adıma böler. Tutarlılığı sağlamak ve hataları yönetmek için kullanılır.

15. Event Sourcing nedir?

Event Sourcing, bir uygulamanın durumunu, o duruma yol açan olayların sıralı kaydı olarak saklamayı öneren bir mimari yaklaşımdır. Bu, denetim, debugging ve sistem durumunun herhangi bir noktada yeniden oluşturulması gibi avantajlar sağlar.

16. Neden modüler mimari önemlidir?

Modüler mimari şu nedenlerle önemlidir:

• Kod tekrarını azaltır
• Bakımı kolaylaştırır
• Ölçeklenebilirliği artırır
• Paralel geliştirmeyi mümkün kılar
• Testleri basitleştirir
• Yeniden kullanılabilirliği teşvik eder

17. Serverless mimari nedir?

Serverless mimari, geliştiricilerin sunucu yönetimi olmadan kod yazıp çalıştırabildiği bir cloud computing modelidir. Uygulamalar, ihtiyaç duyulduğunda otomatik olarak ölçeklenen ve yalnızca kullanıldığında ücretlendirilen fonksiyonlar olarak dağıtılır.

18. CAP teoremi nedir?

CAP teoremi, dağıtık bir sistemin aynı anda şu üç özelliğin hepsini garanti edemeyeceğini belirtir:

• Consistency (Tutarlılık)
• Availability (Kullanılabilirlik)
• Partition Tolerance (Bölünme Toleransı) Sistem tasarımcıları genellikle bu üçünden ikisini seçmek zorundadır.

19. Reactive mimari nedir?

Reactive mimari, sistemlerin daha esnek, loosely-coupled ve ölçeklenebilir olmasını sağlayan bir tasarım yaklaşımıdır. Reactive Manifesto'ya göre, reactive sistemler responsive, resilient, elastic ve message-driven olmalıdır.

20. Blue-Green Deployment nedir?

Blue-Green Deployment, iki özdeş üretim ortamı arasında geçiş yaparak risk azaltmayı ve downtime'ı minimize etmeyi amaçlayan bir uygulama dağıtım tekniğidir. Bir ortam aktif (blue) iken, diğeri (green) yeni sürümle güncellenir ve testler tamamlandıktan sonra trafik yeni ortama yönlendirilir.

21. Mikrofrontend mimarisi nedir?

Mikrofrontend mimarisi, frontend uygulamalarını bağımsız olarak geliştirilebilen, test edilebilen ve dağıtılabilen daha küçük parçalara bölen bir yaklaşımdır. Bu, büyük ve karmaşık frontend uygulamalarının yönetimini kolaylaştırır.

22. GraphQL nedir ve REST API'lerden farkı nedir?

GraphQL, API'ler için bir sorgu dili ve runtime'dır. REST API'lerden farklı olarak:

• Client'lar ihtiyaç duydukları tam veriyi belirtebilir
• Tek bir endpoint üzerinden birden fazla kaynağa erişilebilir
• Strongly-typed bir şema sağlar
• Over-fetching ve under-fetching sorunlarını azaltır

23. SOLID prensipleri nelerdir?

SOLID, nesne yönelimli tasarımda kullanılan beş temel prensibin kısaltmasıdır:

• Single Responsibility Principle
• Open-Closed Principle
• Liskov Substitution Principle
• Interface Segregation Principle
• Dependency Inversion Principle

24. Docker ve konteynerizasyon nedir?

Docker, uygulamaları konteynerler içinde paketleyen, dağıtan ve çalıştıran bir platformdur. Konteynerizasyon, uygulamaları ve bağımlılıklarını izole edilmiş ortamlarda çalıştırarak taşınabilirlik ve tutarlılık sağlar.

25. Kubernetes nedir ve neden kullanılır?

Kubernetes, konteynerleştirilmiş uygulamaların otomatik dağıtımını, ölçeklendirmesini ve yönetimini sağlayan açık kaynaklı bir konteyner orkestrasyon platformudur. Yük dengeleme, otomatik ölçeklendirme ve self-healing gibi özellikler sunar.

26. Service Mesh nedir?

Service Mesh, mikroservis mimarisinde servisler arası iletişimi yönetmek için kullanılan bir altyapı katmanıdır. Trafik yönetimi, güvenlik, gözlemlenebilirlik ve politika uygulaması gibi işlevleri merkezi bir şekilde yönetir.

27. Chaos Engineering nedir?

Chaos Engineering, üretim ortamında kontrollü deneyler yaparak sistemin beklenmedik koşullar altında nasıl davranacağını anlamayı amaçlayan bir disiplindir. Bu, sistemin dayanıklılığını artırmaya yardımcı olur.

28. Infrastructure as Code (IaC) nedir?

Infrastructure as Code, altyapı kaynaklarının (sunucular, ağlar, veritabanları vb.) kod olarak tanımlanması ve yönetilmesi pratiğidir. Bu yaklaşım, altyapı sağlama sürecini otomatikleştirir ve tutarlılık sağlar.

29. DevOps vs. SRE: Farkları nelerdir?

DevOps ve Site Reliability Engineering (SRE) benzer hedeflere sahip olmakla birlikte farklı yaklaşımlar sunar:

• DevOps: Geliştirme ve operasyon ekiplerinin işbirliğine odaklanır
• SRE: Operasyonel sorunlara mühendislik çözümleri uygular ve hizmet seviyesi hedeflerine (SLO) odaklanır

30. Continuous Integration (CI) ve Continuous Deployment (CD) nedir?

• CI: Geliştiricilerin kodlarını düzenli olarak bir merkezi depoya entegre ettiği ve otomatik testlerin çalıştırıldığı bir uygulama geliştirme pratiği
• CD: CI'ın bir uzantısı olarak, başarıyla test edilen kodun otomatik olarak üretim ortamına dağıtılması

31. Domain-Driven Design'da Bounded Context nedir?

Bounded Context, Domain-Driven Design'da belirli bir domain modelinin geçerli olduğu sınırları tanımlayan bir kavramdır. Her bounded context kendi ubiquitous language'ine, modellerine ve arayüzlerine sahiptir.

32. Eventual Consistency nedir?

Eventual Consistency, dağıtık sistemlerde kullanılan bir tutarlılık modelidir. Bu modele göre, sistem üzerinde yapılan güncellemeler zaman içinde tüm düğümlere yayılacak ve sonunda sistem tutarlı bir duruma gelecektir.

33. Bulut native uygulamalar nedir?

Bulut native uygulamalar, cloud computing modellerinin avantajlarından tam olarak yararlanacak şekilde tasarlanan ve geliştirilen uygulamalardır. Bu uygulamalar genellikle mikroservisler, konteynerler ve DevOps pratiklerini kullanır.

34. Stateless vs. Stateful servisleri: Farkları nelerdir? (devam)

• Stateless servisler: Her isteği bağımsız olarak işler ve durum bilgisi tutmaz
• Stateful servisler: İstekler arasında durum bilgisi tutar ve bu bilgiyi kullanır

Stateless servisler genellikle daha kolay ölçeklendirilebilir ve yönetilebilirken, stateful servisler bazı senaryolarda daha iyi performans ve kullanıcı deneyimi sağlayabilir.

35. Veri tutarlılığı modellerinden "Strong Consistency" ve "Eventual Consistency" arasındaki fark nedir?

• Strong Consistency: Tüm okuma işlemleri en son yazma işleminin sonucunu görür. Bu, yüksek tutarlılık sağlar ancak genellikle daha yüksek gecikme süreleri ile sonuçlanır.
• Eventual Consistency: Sistem, zaman içinde tutarlı bir duruma gelecektir, ancak geçici olarak tutarsız durumlar olabilir. Bu, daha düşük gecikme süreleri sağlar ancak uygulamaların geçici tutarsızlıkları tolere etmesini gerektirir.

36. API versiyonlama nedir ve neden önemlidir?

API versiyonlama, bir API'nin farklı sürümlerini yönetme ve sunma sürecidir. Önemlidir çünkü:

• Geriye dönük uyumluluğu sağlar
• Mevcut istemcileri bozmadan API'yi geliştirmeye olanak tanır
• API tüketicilerine geçiş için zaman tanır
• Farklı istemci ihtiyaçlarını karşılar

37. Mikro frontend'lerde kompozisyon yöntemleri nelerdir?

Mikro frontend'leri birleştirmek için kullanılan yaygın kompozisyon yöntemleri şunlardır:

1. Çalışma zamanı entegrasyonu (ör. iframes, web components)
2. Derleme zamanı entegrasyonu (ör. npm paketleri)
3. Sunucu tarafı kompozisyon
4. Edge-side kompozisyon (ör. Ara sunucular veya CDN'ler kullanarak)

38. "Polyglot Persistence" nedir?

Polyglot Persistence, bir uygulamanın farklı veri depolama ihtiyaçları için farklı veri depolama teknolojilerini kullanma pratiğidir. Bu yaklaşım, her veri türü için en uygun depolama çözümünü seçmeye olanak tanır (ör. ilişkisel veritabanları, NoSQL veritabanları, anahtar-değer depoları).

39. gRPC nedir ve REST ile karşılaştırıldığında avantajları nelerdir?

gRPC, Google tarafından geliştirilen açık kaynaklı bir uzaktan prosedür çağrısı (RPC) sistemidir. REST ile karşılaştırıldığında avantajları:

• Daha yüksek performans (HTTP/2 kullanımı sayesinde)
• Strongly-typed sözleşmeler (Protocol Buffers ile)
• İki yönlü streaming desteği
• Dil bağımsız kod üretimi

40. "Strangler Fig Pattern" nedir ve ne zaman kullanılır?

Strangler Fig Pattern, büyük, monolitik sistemleri kademeli olarak yeni bir mimariye geçirmek için kullanılan bir yeniden yapılandırma yaklaşımıdır. Bu pattern:

• Riski azaltır
• Aşamalı geçişe olanak tanır
• İş sürekliliğini sağlar Genellikle legacy sistemleri modernize ederken veya monolitik uygulamaları mikroservislere dönüştürürken kullanılır.

41. "Bulkhead Pattern" nedir ve nasıl uygulanır?

Bulkhead Pattern, bir uygulamanın bileşenlerini izole etmek ve bir bileşendeki arızanın diğerlerini etkilemesini önlemek için kullanılan bir hata izolasyon tekniğidir. Uygulanması şunları içerebilir:

• Ayrı thread havuzları kullanma
• Mikroservisleri farklı fiziksel sunuculara veya konteynerlere dağıtma
• Kaynak sınırlamaları uygulama (ör. CPU, bellek limitleri)

42. "CQRS" (Command Query Responsibility Segregation) ve "Event Sourcing" birlikte nasıl kullanılır?

CQRS ve Event Sourcing genellikle birlikte kullanılır:

1. Commands, sistem durumunu değiştiren olaylar üretir
2. Bu olaylar bir event store'da saklanır
3. Event store, read model'ları güncellemek için kullanılır
4. Queries, bu optimize edilmiş read model'lar üzerinde çalışır

Bu kombinasyon, yüksek performanslı okuma ve yazma operasyonları ile birlikte tam bir denetim izi sağlar.

43. "Sidecar Pattern" nedir ve mikroservis mimarisinde nasıl kullanılır?

Sidecar Pattern, ana uygulamaya ek işlevsellik sağlayan yardımcı bir bileşenin (sidecar) ana uygulama ile birlikte dağıtıldığı bir tasarım modelidir. Mikroservis mimarisinde:

• Logging, monitoring, güvenlik gibi yatay kesen endişeleri ele alır
• Ana servisi değiştirmeden işlevsellik eklemeye olanak tanır
• Farklı dillerde yazılmış servislere ortak yetenekler sağlar

44. "Backend for Frontend" (BFF) pattern nedir?

Backend for Frontend, farklı istemci türleri (ör. mobil, web) için özelleştirilmiş backend API'leri oluşturma pratiğidir. BFF:

• İstemci-spesifik veri şekillendirme ve birleştirmeyi backend'e taşır
• İstemci performansını artırır
• Frontend geliştirmeyi basitleştirir

45. "Sharding" nedir ve ne zaman kullanılır?

Sharding, büyük veri kümelerini daha küçük, daha yönetilebilir parçalara (shards) bölen bir veri partitioning tekniğidir. Sharding:

• Veritabanı performansını ve ölçeklenebilirliğini artırır
• Büyük veri kümeleriyle çalışırken kullanılır
• Yatay ölçeklendirmeye olanak tanır

46. "Domain Events" nedir ve DDD'de nasıl kullanılır?

Domain Events, bir domain'de meydana gelen önemli olayları temsil eden objelerdir. DDD'de:

• Bounded context'ler arasında iletişimi sağlar
• Loosely-coupled entegrasyonu teşvik eder
• İş süreçlerini modellemek için kullanılır
• Event Sourcing ile birlikte kullanılabilir

47. "Anti-Corruption Layer" nedir ve ne zaman kullanılır?

Anti-Corruption Layer, farklı domain modelleri veya legacy sistemler arasında bir çeviri katmanı görevi gören bir tasarım modelidir. Bu katman:

• Domain modellerinin bütünlüğünü korur
• Legacy sistemlerle entegrasyonu kolaylaştırır
• Dış sistemlerden gelen kavram ve veri yapılarının iç modeli "kirletmesini" önler

48. "Throttling" ve "Rate Limiting" arasındaki fark nedir?

• Throttling: Belirli bir zaman diliminde işlenebilecek isteklerin sayısını sınırlar. Genellikle aşırı yük durumlarında sistemin yanıt vermeye devam etmesini sağlamak için kullanılır.
• Rate Limiting: Belirli bir kaynağa yapılan isteklerin sayısını sınırlar. Genellikle API'leri kötüye kullanımdan korumak veya adil kullanımı sağlamak için kullanılır.

49. "Blue-Green Deployment" ve "Canary Release" arasındaki fark nedir?

• Blue-Green Deployment: İki özdeş üretim ortamı arasında anlık geçiş yaparak risk azaltır. Tüm trafik bir anda yeni sürüme yönlendirilir.
• Canary Release: Yeni sürümü kademeli olarak küçük bir kullanıcı grubuna sunar. Bu, potansiyel sorunları erken tespit etmeye ve gerekirse hızla geri dönmeye olanak tanır.

50. "Chaos Engineering" prensipleri nelerdir?

Chaos Engineering'in temel prensipleri şunlardır:

1. Steady state davranışı hakkında hipotez oluşturma
2. Gerçek dünya olaylarını yansıtan değişkenler tanımlama
3. Üretim ortamında deneyler yapma
4. Hipotezi doğrulamak veya çürütmek için sonuçları otomatik olarak analiz etme
5. Sistemin zayıf noktalarını güçlendirme

Bu prensipler, sistemlerin beklenmedik koşullar altında dayanıklılığını artırmayı amaçlar.