RDMS Sorgularında 20 Performans İpucu

1. İndeksleri Etkili Kullanın

Senaryo: Büyük bir müşteri tablosunda sık sık isim araması yapılıyor. Açıklama: İsim sütununa indeks ekleyerek aramaları hızlandırabilirsiniz.

CREATE INDEX idx_customer_name ON customers(name);

2. EXPLAIN Planını Analiz Edin

Senaryo: Yavaş çalışan bir sorgunuz var ve nedenini anlamak istiyorsunuz. Açıklama: EXPLAIN komutu ile sorgu planını inceleyerek, sorgunun nasıl çalıştığını ve olası darboğazları görebilirsiniz.

EXPLAIN SELECT * FROM orders WHERE customer_id = 1000;

3. Gereksiz Sütunları Seçmekten Kaçının

Senaryo: Tüm ürün bilgilerini çekmek yerine sadece ad ve fiyat bilgisi gerekiyor. Açıklama: SELECT * yerine sadece ihtiyaç duyulan sütunları seçin.

-- Yerine:
SELECT name, price FROM products;
-- Bundan kaçının:
SELECT * FROM products;

4. WHERE Koşullarını Optimize Edin

Senaryo: Tarih aralığında sipariş arama yapılıyor. Açıklama: İndekslenmiş sütunlar üzerinde eşitlik koşulları kullanın ve fonksiyon kullanımından kaçının.

-- İyi:
WHERE order_date BETWEEN '2023-01-01' AND '2023-12-31'
-- Kötü:
WHERE YEAR(order_date) = 2023

5. LIKE Yerine Full-Text Arama Kullanın

Senaryo: Ürün açıklamalarında kelime araması yapılıyor. Açıklama: Büyük metin alanlarında LIKE '%kelime%' yerine full-text arama kullanın.

CREATE FULLTEXT INDEX idx_product_description ON products(description);
SELECT * FROM products WHERE MATCH(description) AGAINST('aranan kelime');

6. Geçici Tablolar Yerine CTE Kullanın

Senaryo: Karmaşık bir rapor sorgusu birkaç ara sonuç gerektiriyor. Açıklama: Geçici tablolar yerine CTE (Common Table Expressions) kullanarak sorgu okunabilirliğini ve performansını artırın.

WITH monthly_sales AS (
    SELECT DATE_TRUNC('month', order_date) AS month, SUM(total) AS total_sales
    FROM orders
    GROUP BY DATE_TRUNC('month', order_date)
)
SELECT * FROM monthly_sales WHERE total_sales > 10000;

7. Partition Tabloları Kullanın

Senaryo: Çok büyük bir log tablosunda yıllara göre sorgulama yapılıyor. Açıklama: Tabloyu yıllara göre bölümleyerek (partitioning) sorgu performansını artırın.

CREATE TABLE logs (
    id INT,
    log_date DATE,
    message TEXT
) PARTITION BY RANGE (EXTRACT(YEAR FROM log_date));

CREATE TABLE logs_2022 PARTITION OF logs
    FOR VALUES FROM (2022) TO (2023);
CREATE TABLE logs_2023 PARTITION OF logs
    FOR VALUES FROM (2023) TO (2024);

8. Doğru Veri Tiplerini Kullanın

Senaryo: Telefon numaraları için VARCHAR kullanılıyor. Açıklama: Sayısal değerler için uygun sayısal veri tiplerini kullanın. Örneğin, telefon numaraları için BIGINT kullanın.

ALTER TABLE customers ALTER COLUMN phone_number TYPE BIGINT;

9. IN Yerine EXISTS Kullanın

Senaryo: Belirli ürün kategorilerine ait ürünleri listeliyorsunuz. Açıklama: Büyük listelerde IN yerine EXISTS kullanmak daha performanslı olabilir.

-- Yerine:
SELECT * FROM products p
WHERE EXISTS (SELECT 1 FROM categories c 
              WHERE c.id = p.category_id AND c.name IN ('Electronics', 'Books'));
-- Bundan kaçının:
SELECT * FROM products 
WHERE category_id IN (SELECT id FROM categories WHERE name IN ('Electronics', 'Books'));

10. Düzenli İstatistik Güncellemeleri Yapın

Senaryo: Sorgu planlayıcısı optimal planı üretmiyor. Açıklama: Veritabanı istatistiklerini düzenli olarak güncelleyerek sorgu planlayıcısının daha iyi kararlar vermesini sağlayın.

ANALYZE customers;

11. Birleştirme (JOIN) İşlemlerini Optimize Edin

Senaryo: Çok sayıda tabloyu birleştiren karmaşık bir sorgunuz var. Açıklama: Birleştirme sırasını optimize edin, en küçük sonuç kümesini üreten tabloları önce birleştirin.

SELECT c.name, o.order_date, p.product_name
FROM customers c
JOIN orders o ON c.id = o.customer_id
JOIN order_items oi ON o.id = oi.order_id
JOIN products p ON oi.product_id = p.id
WHERE c.country = 'USA'

12. Gereksiz Alt Sorguları Ortadan Kaldırın

Senaryo: Her müşterinin en son siparişini bulmak için alt sorgu kullanılıyor. Açıklama: Alt sorgu yerine analitik fonksiyonlar kullanarak performansı artırın.

-- Yerine:
SELECT customer_id, order_date, total
FROM (
    SELECT customer_id, order_date, total,
           ROW_NUMBER() OVER (PARTITION BY customer_id ORDER BY order_date DESC) as rn
    FROM orders
) sub
WHERE rn = 1;
-- Bundan kaçının:
SELECT customer_id, order_date, total
FROM orders o1
WHERE order_date = (
    SELECT MAX(order_date)
    FROM orders o2
    WHERE o2.customer_id = o1.customer_id
);

13. İndeks Taraması Yerine Tablo Taramasından Kaçının

Senaryo: Büyük bir tabloda belirli bir koşulu sağlayan az sayıda satır aranıyor. Açıklama: Uygun indeksler oluşturarak tablo taramasını önleyin.

CREATE INDEX idx_orders_status ON orders(status);
SELECT * FROM orders WHERE status = 'shipped';

14. UNION ALL ve UNION'u Doğru Kullanın

Senaryo: İki farklı sorgu sonucunu birleştirmeniz gerekiyor. Açıklama: Tekrar eden satırları elemeniz gerekmiyorsa, UNION yerine UNION ALL kullanın.

-- Daha hızlı (tekrar eden satırları elemez):
SELECT product_id FROM order_items
UNION ALL
SELECT product_id FROM cart_items;

-- Daha yavaş (tekrar eden satırları eler):
SELECT product_id FROM order_items
UNION
SELECT product_id FROM cart_items;

15. Gereksiz Koşulları Kaldırın

Senaryo: WHERE yan tümcesinde gereksiz veya tekrar eden koşullar var. Açıklama: Mantıksal olarak eşdeğer olan daha basit koşullar kullanın.

-- Yerine:
WHERE status = 'active' AND (age >= 18 AND age <= 65)
-- Bundan kaçının:
WHERE status = 'active' AND age >= 18 AND age <= 65 AND status != 'inactive'

16. Sayfalama (Pagination) Kullanın

Senaryo: Büyük bir sonuç kümesinin tamamını bir kerede çekiyorsunuz. Açıklama: LIMIT ve OFFSET kullanarak sonuçları sayfalara bölün.

SELECT * FROM products
ORDER BY name
LIMIT 20 OFFSET 40; -- 3. sayfa, sayfa başına 20 ürün

17. Koşullu Toplama İşlemlerini Optimize Edin

Senaryo: Farklı durumlar için ayrı ayrı toplama yapmanız gerekiyor. Açıklama: Çoklu CASE ifadeleri ile tek bir tarama yapın.

SELECT 
    SUM(CASE WHEN status = 'completed' THEN total ELSE 0 END) as completed_total,
    SUM(CASE WHEN status = 'pending' THEN total ELSE 0 END) as pending_total
FROM orders;

18. Önyükleme (Prefetching) Kullanın

Senaryo: Bir uygulamada, ilişkili verileri ayrı sorgularla çekiyorsunuz. Açıklama: İlişkili verileri tek bir sorguda önceden yükleyin.

SELECT o.*, c.name as customer_name, c.email as customer_email
FROM orders o
JOIN customers c ON o.customer_id = c.id
WHERE o.status = 'processing';

19. Geçici İndeksler Kullanın

Senaryo: Nadiren çalıştırılan ama yoğun işlem gerektiren bir raporlama sorgunuz var. Açıklama: Sorgu öncesinde geçici indeks oluşturup, sorgu sonrasında silin.

CREATE INDEX tmp_idx_order_date ON orders(order_date);
-- Raporlama sorgusunu çalıştır
DROP INDEX tmp_idx_order_date;

20. Dış Anahtarları (Foreign Keys) Akıllıca Kullanın

Senaryo: Çok sayıda ilişkili tablo var ve veri bütünlüğünü korumak istiyorsunuz. Açıklama: Dış anahtarlar veri bütünlüğünü sağlar ancak performansı etkileyebilir. Gerektiğinde uygulama seviyesinde kontroller yapın.

ALTER TABLE orders
ADD CONSTRAINT fk_customer
FOREIGN KEY (customer_id) 
REFERENCES customers(id);